“เหรียญที่ระลึกสำหรับชาวเขาเป็นเสมือนบัตรประจำตัวประชาชนสำหรับชาวไทยภูเขา แสดงว่าได้รับการขึ้นทะเบียนสัญชาติไทยแล้ว”
“A commemorative coin for hill tribe is like an identity card for hill tribe people showing that their Thai citizenship has been registered.”

รูปแบบการทำเกษตรกรรมบนพื้นที่สูงแบบการทำไร่เลื่อนลอย การปลูกพืชเสพติด และการอพยพย้ายถิ่นฐานของชาวไทยภูเขา นับเป็นปัญหาสำคัญที่ประเทศไทยประสบในช่วงพ.ศ. 2500 ก่อให้เกิดผลกระทบที่ตามมา คือ ทรัพยากรธรรมชาติ น้ำ ป่าไม้เสื่อมโทรม คุณภาพชีวิตของประชากรลดลงจากภัยของยาเสพติดและการอพยพย้ายถิ่นฐาน ซึ่งทำให้หลายพื้นที่มีความหนาแน่นของประชากรเพิ่มมากขึ้น ส่งผลให้ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งอำนวยความสะดวกในพื้นที่นั้นๆ ไม่เพียงพอต่อความต้องการพื้นฐาน เป็นปัญหาที่ส่งผลกระทบครอบคลุมต่อประชาชนทั่วทั้งประเทศ ซึ่งการแก้ปัญหาอย่างยั่งยืนจำเป็นต้องเริ่มจากต้นเหตุ 

ด้วยพระอัจฉริยภาพที่กว้างไกลในการพัฒนาของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช พระองค์ได้เสด็จฯ ทรงเยี่ยมเยือนพสกนิกรชาวไทยภูเขาเผ่าต่างๆ ในหลายจังหวัด โดยทุกครั้งจะทรงแนะนำการเพาะปลูกพืชผักเมืองหนาวทดแทนการปลูกพืชเสพติด เพื่อให้ชาวไทยภูเขามีอาชีพที่สร้างรายได้ สามารถพึ่งพาตนเองได้ มีพื้นที่ทำกินของตนเอง ไม่ต้องอพยพย้ายถิ่นฐาน ทำให้สงครามการปลูกพืชเสพติดและการทำไร่เลื่อนลอยในประเทศไทยยุติลง

ในช่วงที่ชาวไทยภูเขาจำนวนมากยังอพยพย้ายถิ่นฐาน และการสำรวจสำมะโนประชากร การพิสูจน์สัญชาติเพื่อทำบัตรประชาชนนั้นเป็นไปได้ยาก พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชได้สร้าง “เหรียญที่ระลึกสำหรับชาวเขา” ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณพระราชทานให้ชาวไทยภูเขา เมื่อคราว              พระราชสมภพครบ 3 รอบ ในปี พ.ศ. 2506 เพื่อมอบให้ชาวไทยภูเขาที่เลิกปลูกพืชเสพติด และใช้แทนบัตรประจำตัวประชาชนมีหมายเลขประจำตัวสำหรับชาวไทยภูเขาแต่ละคน เหรียญที่ระลึกสำหรับชาวเขาจึงเป็นเสมือนบัตรประจำตัวประชาชนสำหรับชาวไทยภูเขา แสดงว่าได้รับการขึ้นทะเบียนสัญชาติไทยแล้ว

สมาคมผู้นิยมพระเครื่องพระบูชาไทย. 2559. ““เหรียญที่ระลึกสำหรับชาวเขา” จากบัตรประจำตัวประชาชนมาเป็นของสะสมอันสูงค่า” [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก: www.samakomphra.com/article/encyclopedia/detail/item/1993/ สืบค้น 25 มกราคม 2560.
MThai News. ร รุ้ง. 2559. “หนึ่งเดียวในไทย เหรียญพระราชทาน แทนบัตรประชาชนชาวเขา” [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: news.mthai.com/general-news/526582.html สืบค้น 25 มกราคม 2560.
 

เหรียญที่ระลึกสำหรับชาวเขามีลักษณะเป็นเหรียญห้อยคอ ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 3 เซนติเมตร
ด้านหน้า เป็นพระบรมฉายาลักษณ์พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช

ด้านหลัง เป็นรูปแผนที่ประเทศไทย และมีการตอกชื่อย่อของจังหวัด  และหมายเลขประจำตัวลงในแต่ละเหรียญ

ต่อมาเมื่อความเจริญของบ้านเมืองก้าวหน้าขึ้น จึงได้มีการสำรวจสำมะโนประชากรชาวไทยภูเขาอย่างทั่วถึง ทำให้ชาวไทยภูเขาเผ่าต่างๆ ได้รับสัญชาติไทยอย่างถูกต้อง ความจำเป็นในการใช้ “เหรียญที่ระลึกสำหรับชาวเขา” ก็หมดไป แต่ทวีคุณค่าในการเป็นหลักฐานสำคัญทางประวัติศาสตร์ให้คนรุ่นหลังและผู้สนใจได้สืบค้นและรับรู้ถึงเหตุการณ์ที่ครั้งหนึ่งได้เคยเกิดขึ้น